Güneydoğu Anadolu Bölgesinin sadece 9 şehri bulunmaktadır. Bu şehirler Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Adıyaman, Diyarbakır, Şırnak, Kilis, Batman ve Siirt'tir. En büyük ve gelişmiş şehri Gazianteptir.
Notifications
Clear all
Yurtici Genel Tartisma Alani
1
Posts
1
Users
0
Reactions
408
Views
Topic starter
Ülkemizin önemli bölgelerinden olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi içerisinde eski kentleri, uygarlığın yeşerdiği toprakları ,kültürün ve tabiatın eşsiz örneklerini barındırır. Bu bölge ilk çağlarda Mezopotamya olarak bilinmekteydi. Mezopotamya tarihin sırlarını fısıldayan taşları, zamana tanıklık eden nehirler, uygarlığın beşiği, efsaneleri diyarıdır. Anlamı antik Yunanca da ''iki nedir arası'' anlamına gelmektedir. Türkiye topraklarında doğup Basra Körfezine dökülen Fırat ve Dicle nehirleri çok farklı kültürlere ait izler taşımaktadır. Bu nehirler sayesinde Mezopotamya ismini almıştır. Bu iki nehir tarih boyunca Sümerler, Babilliler , Asurlar , Hititler, Persler ve Romalılar gibi pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. İlk yerleşik topluluklara burada rastlanılmıştır. Bunu tarihi kalıntılardan çok net bir şekilde anlayabiliyoruz. İçerisinde sayısız antik kent ve tarihi eserler barındırmaktadır. Şehircilikten eğitime, sanattan bilime pek çok alandaki yenilikler bu bölgede ortaya çıkıp gelişmiştir. Özellikle Gaziantep şehrinde Roma kent yaşantısını günümüze taşıyan mozaik zeminleri, duvar freksleri, olağanüstü saraylar ve eşsiz bir hayal gücü yapılmış evler bulunmaktadır. Bir diğer önemli şehri Kilis'te bütün çıkmaz sokakların yolları tarihe çıkıyor. Günümüzde ayakta kalan 32 mevlevihaneden biri olan Tekke Mevlevihanesi'ne ev sahipliği yaparak tarihi bizlere yansıtıyor. Tarihi sırları öğrenmek isteyenlerin gidebileceği bir diğer şehirde Şırnak'tır. Burada Cudi Dağının eteklerinde geçmişe ait çok fazla bilgi öğrenebilir ve bu tarihe şahit olabilirsiniz. Taş mimarilerini barındıran Batman'da ise Zeynelbey Kümbetini görerek buraya hayran kalabilirsiniz. Çok fazla taş mimari içeren Batman, Dicle nehrine yakın olması ile birlikte daha çok fazla kültür ve tarih içermektedir. Hal böyle olunca Türkiye'nin kültür turizmi için oldukça önemlidir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin önemli tarihini barındırdığı için Masal Kentler diyarı olarak da bilinmektedir. Her şehrinde ayrı bir kültüre, tarihe ve doğal güzelliklere rastlayabilirsiniz. Tatil turizmi için çok uygun olmasa da Türkiye'nin geçmişi hakkında bilgiler edinmek istiyorsanız Güneydoğu Anadolu Bölgesini ziyaret edebilirsiniz.
İçerisinde çok fazla kültür barındırdığı için Güneydoğu Anadolu Bölgesinin mutfağı oldukça gelişmiştir. İnanılmaz çeşitteki bu yemekler oldukça lezzetlidir. Etten sebzesine, tahılından meyvesine mutfağında hepsine rastlayabilirsiniz. Özellikle yöreye özgü olan Antep fıstığı , önemli bir geçim kaynağı olması ile birlikte kendine has özel tadı ile pek çok yemekte ve tatlıda kullanılmaktadır. Gaziantep denilince akıllara gelen baklava işte bu leziz Antep fıstığı ile birleşince ünü dünyaya yayılmıştır ve yöre mutfağını en iyi şekilde temsil eden bir tatlı olmuştur.Bölgenin bir diğer yemek kültürünün özel lezzetlerinden olan kurutulmuş sebzeler burada oldukça fazla tüketilmektedir. Bu sebzeler bölgenin mutfağında önemli rol oynar. Hem görüntüsünü hem de lezzetini güzelleştirir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde günlük yaşamın her alanına damgasını vuran renk ve çeşitliliğin bir diğer kısmı da geleneksel el sanatlarında saklanmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinin dört bir yanında üretilen el işlemesi kilimler, yörenin kültürüne güzel bir şekilde bizlere aktarmaktadır. Kilimlerde yer alan her şeklin ve rengin anlamı vardır. Tarlalarda bereketi temsil eden kırmızı, kilim üzerinde ise şehvet ve kıskançlığı temsil etmektedir.
Bir diğer önemli el sanatı ise çömlekçiliktir. Burada insanlar toprağı şekillendirerek çömlek haline getirirler. Ayrıca üzerilerine yaptıkları işlemelere hayran kalmamak elde değildir. Bölgede çok faza çömlek işliği görebilir ve çarşıdan güzel çömlekler satın alabilirsiniz. Alın terinin evrensel simgesi olan keçe burada yöre kadınları tarafından işlenip güzel ürünler haline getirilmektedir. Görenlerin gözlerini ayıramadığı işçilikler burada yer almaktadır. Günümüzde neredeyse unutulmaya yüz tutmuş çoğu meslek burada icra edilmektedir. Güneydoğu'da hayatın pek çok rengi kilimlerden tarlalara, ahşaplardan taşlara ve bölgenin her yerinde gözlenebilir. Böyle kültürel ve tarihi bir yerde yaşıyorsanız mutlaka bunlar destanlara, efsanelere ve müziğe de yansıyacaktır. Bölgede Fırat ve Dicle nehirleri için şarkılar söylenmiş, ağıtlar yakılmış, destanlar düzülmüş ve masallar anlatılmıştır. Bu eğlence anlayışı yöredeki yerel dansların en iyi örneklerinin sergilendiği festivallerle de desteklenmektedir. Buradaki evler, sokaklar ve avlular tarihi gündelik yaşam ile buluşturmaktadır. Güneydoğu'da Mezopotamya ruhunun binlerce yılın geçmesine rağmen her adımında görmemiz mümkündür.
Nüfus ve Yüzölçümü
8.665.155NÜFUS SAYISI
59.176 km2YÜZ ÖLÇÜMÜ
Türkiye bölgeleri arasında en az nüfus yoğunluğuna sahip Güneydoğu Anadolu Bölgesinin 2018 yılında yapılan sayımlar sonucu nüfusu 8 Milyon 665 Bin 165'tir. En az nüfusa sahip olmasının bir nedeni olarak ülkemizin bölgeleri arasında en az yüzölçümüne sahiptir. Güneydoğu Anadolu bölgesi yüzölçümü 59.176 kilometrekaredir. Bu nedenle ülkemizin sadece % 7,5’ini bölümünü kapsar.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Özellikleri
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden olup, yüzölçümü açısından en küçük olanıdır. Bu özelliği ile birlikte ülkemizin topraklarının sadece % 7,5’ini kaplar. Bölgenin batısında Akdeniz Bölgesi , kuzeyinde Doğu Anadolu Bölgesi yer alırken, güneyinde Suriye ve Irak sınırları bulunmaktadır. Kuzey sınırını ise uçsuz bucaksız uzanan Toros Dağları belirlemektedir. Batı bölgesinin sınırlarını ise Gaziantep Platosu ayırmaktadır. Bölge içerisinde 8 tane il bulunmaktadır. Bu iller Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman, Mardin, Batman, Siirt ve Kilistir. Ayrıca Güneydoğu Anadolu Bölgesi kendi sınırları içerisinde de bölümlere ayrılmaktadır. Bu bölgeler Orta Fırat Bölümü ile Dicle Bölümüdür.
Orta Fırat Bölümünü Şanlıurfa ve Gaziantep platoları kaplmaktadır. Bu iki şehir bu bölümde yer alırlar. Adından da anlaşılacağı gibi Fırat Nehrinin önemli kolları bu bölgede bulunur. Güneydoğu Anadolu Projesi ile yapılmış olan Atatürk Barajı Fırat Nehri üzerinde bulunur ve bölgenin enerjisini ve sulama ihtiyacını karşılar.
Dicle Bölümünde ise Orta Fırat Bölümünde yer şekilleri bakımından oldukça sade ve düzdür. Bu bölümde Mardin-Midyat Eşiği, Diyarbakır Havzası ve Karacadağ volkan kütlesi yer alır. Ayrıca Dicle Nehri burada bulunarak pek çok kolları sayesinde ovalar ve platolar meydana getirmiştir.
Bölgede genel olarak yazları sıcak ve kurak geçerken, kışları soğuk ve kar yağışlı olur. Bu nedenden dolayı karasal iklim tipi görülmektedir. Türkiye'de sıcaklığın ve buharlaşmanın en fazla bölgesi olduğundan çok fazla tarım ürünü yetişmez. Yağışların az olması nedeniyle de ormanlara fazla rastlanmaz. Bölgedeki yağış miktarı kuzeyden güneye gidildikçe azalmaktadır. Kuzeyde yıllık ortalama yağış miktarı 750 mm iken güneyde ise 300 mm civarındadır. Egemen olarak otsu bitkiler yani bozkır bitki örtüsü bulunur.
Güneydoğu genelde düz bir bölgedir. Genel ortalama yüksekliği 800-1000 metre arasındadır. Bölgenin 2983 rakımlı en yüksek dağı Mereto Dağıdır. En engebeli alanı ise Karacadağ sönmüş volkanı ile Mardin Mazıdağı bölgesidir. En büyük önemli konumları ise Şanlıurfa ve Gaziantep platolarıdır. Bu platolar ve ovalar GAP projesi sayesinde suya olan hasretleri giderilmiştir.
Bölgenin en önemli özelliklerinden biri de akarsularıdır. Türkiye'nin en önemli iki akarsularından olan Fırat ve Dicle burada yer almaktadır. Fırat Gaziantep platosu üzerinde yer alırken, Dicle ,Güneydoğu Toroslardan kaynaklanan Batman, Garzan ve Botan üzerinde bulunur. Buradaki akarsular ve nehirler sayesinde GAP projesi için barajlar kurulmuştur. Türkiye'nin en büyük barajı Atatürk barajı burada yer alır. Diğer önemli barajlar ise Silvan Barajı, Develi Geçidi Barajı, Ilısu Barajı ve Birecik Barajıdır.
Nüfus ve yerleşim olarak Türkiye'nin ortalamasından yüksektir. 2015 yılında hesaplanan nüfusu ile 8 096 352 , ülkemizin % 11. 5’i bu bölgede yaşamaktadır. Bölgede nüfusun yoğun bir kısmı kentte yaşamaktadır. Yüzde 48’lik bir bölümü ise kırsal kesimde yaşamlarını sürdürmektedirler. Nüfusun en fazla olduğu şehir Gaziantep'tir. Burada Güneydoğu bölgesinin çoğu insanı yaşar. İlgin bir özelliği ise normalde nüfus ile yer şekilleri bağlantılıdır. Ancak bu bölgede engebeli olan Mardin-Midyat bölgesi oldukça kalabalıkken, oldukça düz bir yer şekli olan Diyarbakır Havzasının nüfusu oldukça seyrektir.
Yöre halkı geçiminin çoğunu tarımdan sağlar. Bu bölgede tarım GAP projesi ile birlikte oldukça gelişmiştir. Bu proje olmadan olmadan önce Türkiye'nin en fazla buharlaşma olan bölgesi olduğu için sulamalar yetersiz gelerek çoğu ürünü burada yetişmiyordu. Ancak bu proje sonrasında bölgede büyük çoğunluğunda tahıl yetişir. Bu özelliği ile birlikte İç Anadolu Bölgesine benzemektedir. Bunun yanı sıra ülkemizin çoğu mercimek ve arpası burada yetişmektedir. Diyarbakır'da sulama imkanı olduğu için burada pirinçte yetişmektedir. Sanayi bitkileri çok fazla olmasa da en önemli sanayi bitkilerinden olan tütün Adıyaman'da çok fazla üretilir ve tütünü ile meşhurdur. Ancak en önemli tarım ürünü ise Gaziantep'te yetişen Antep fıstığıdır. Bölge fıstığı ile oldukça meşhurdur. Ek bir bilgi olarak Siirt'te de son zamanlarda iri taneli Antep fıstığı üretimi önem kazanmıştır.
Hayvancılıkta da gelişen Güneydoğu, genelde küçükbaş hayvanlar yetiştirilmektedir. Kurban bayramı zamanında buradaki hayvanlar Türkiye'nin dört bir tarafına getirilerek satışları gerçekleştirilir. Küçükbaş hayvanlardan Tiftik keçisi Siirt ve Mardin çevresinde yetişmektedir.
Her ne kadar tarımda ve hayvancılıkta kendini geliştirmiş olsa da ne yazık ki sanayi kendini geliştirememiştir. Sanayinin en en fazla geliştiği şehri Gazianteptir. Sanayi belirli ürünlerde kendilerini geliştirmişlerdir. Bunlar çimento, madeni eşya, tarım aletleri ve dokuma ürünleridir. Pek çok özellikleri Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin en güzel bölgelerinden biridir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Enleri
Türkiye'nin pek çok enine sahip olan Güneydoğu Anadolu Bölgesinde çok fazla şeyler bulunmaktadır. En önemli özelliği ise ülkemizin en küçük bölgesidir. Bu yüzden en az enlem farkı oluşmaktadır. Ülkemizin en sıcak ve en fazla buharlaşmaya sahip olduğu için orman sayısı oldukça azdır. Türkiye'nin en az ormanına sahip bölgesidir. Bu nedenden dolayı orman faaliyetleri de oldukça azdır. Kuraklı çok fazla hissedildiği için burada çok fazla tarım ürünü yetişmez. Bununla birlikte göl sayısı da oldukça azdır. Bölge kurak olduğu için petrol ve fosfat üretiminde ülkemizde birinci sırada yer alır. Doğu Anadolu Bölgesinin aksine bu bölge en düzlük alana sahiptir. En meşhur plato ve ovası Gaziantep platosu ve Şanlıurfa platosudur. Ayrıca her şehrinde ayrı bir tarih barındırmaktadır. Masallar kentine ev sahipliği yapan Güneydoğu Anadolu Bölgesi ülkemizin önemli kültür turizmi yerlerinden biridir. İlk yerleşim yerlerinden olması ve Dünyanın ilk ibadet yerinin olması ile birlikte sadece Türkiye için değil Dünyaca önemlidir. En önemli yerlerine yakından bakalım.
Türkiye'nin en büyük barajı olan Atatürk Barajı, Şanlıurfa ve Adıyaman illeri arasında yer alan Fırat Nehri üzerinde kurulmuştur. GAP projesi ile hayata geçmiştir ve bölgenin enerji ve su ihtiyacını karşılamak için inşa edilmiştir. Ayrıca Baraj Göleti olarak adlandırılan yer turizme kazandırılmıştır. Burada balıkçılık ve su sporları yapılmaktadır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin yanı sıra Dünyanın en eski tapınağı olan Göbeklitepe, Şanlıurfa şehir merkezine yaklaşık 22 kilometre uzaklıkta Örencik Köyü yakınlarında bulunmaktadır. Her gün yüzlerce yerli ve yabancı turiste ev sahipliği yapan bu yer ilk olarak 1963 yılında yapılan Güneydoğu Anadolu araştırma projesi ile İstanbul ve Chiago Üniversitesinin ortak çalışmaları sonucunda bulunmuştur. Daha sonra kazı çalışmaları 1995 yılında başlamış ve günümüzde bile hala içerisinde araştırmalar sürmektedir. İçerisinde yer alan heykeller ve motifler oldukça ilgi çekicidir. Bu heykeller Neolitik Dönemde yapıldığı düşünülmektedir. İnsanlık hakkında bilmediğimiz daha pek çok şey olduğunu gösteren kültürel ve tarihi bir yerdir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en yüksek dağı olan Mereto Dağı 2973 metre yüksekliği ile Batman ili sınırları içerisinde yer alır. Dağın ismi Mereto'dur. Ancak yöre halkı bu dağa Maruta ve Meretog isimleriyle de bilinir. Sasun destanına bile konu olan Mereto Dağı zamanında oldukça kutsal bir dağ olarak bilinmekteymiş. Günümüzde dağcılar tarafından oldukça tercih edilen bir yerdir. Buraya her sene Türkiye'nin birçok yerinden gelen dağcılar tırmanmaktadır.
Posted : 03/04/2022 12:40 am
