YENİ DÜNYANIN YENİ GÜNDEMİ, COVİD-19 PANDEMİSİ

Giriş - Covid-19

Ortaya çıkan pandemiler, insanların yanılmaz olmadığını ve toplulukların hazırlıklı olması gerektiğini gösteriyor. Coronavirus salgını ilk olarak 2019'un sonuna doğru bildirildi ve sonra bir pandemi ilan edildi.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından. Dünya çapında ülkeler virüs salgınına farklı tepkiler veriyor. Çin'de ve diğer büyük ülkelerde tespit ve müdahalede bir gecikme kaydedildi ve bu da yerel sağlık sistemlerinin aşırı yüklenmesine yol açtı. Öte yandan, diğer bazı ülkeler enfeksiyonu kontrol altına almak için etkili stratejiler uygulamaya koydu ve pandemilerin başlangıcından bu yana çok düşük sayıda vaka kaydetti. Sosyal mesafe, sokağa çıkma yasağı, vaka tespiti, izolasyon, temaslı takibi ve maruz kalanların karantinaya alınması gibi kısıtlayıcı önlemler, hastalığın yayılmasını kontrol etmek için en etkili eylemleri ortaya çıkarmıştı.

Covid-19 ve Çıkışı

31 Aralık 2019'da Çin'in Hubei eyaleti Wuhan'daki hastaneler, nedeni bilinmeyen pnömoniden muzdarip bir grup vaka bildirerek küresel ilgi gördü. (Wang C, 2020)  İki hafta sonra, ciddi akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2)  olarak adlandırılan yeni bir koronavirüs varyantı tanımlandı. SARS-CoV-2, Corona  benzeri bir formatta, daha spesifik olarak Orta Doğu solunum sendromu koronavirüsü (MERS-CoV) ve şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü gibi Betacoronavirus türüne ait bir virüs grubunun parçasıdır. (SARS-CoV). Önümüzdeki birkaç hafta içinde 18 ülkeye (Çin hariç) yayıldı ve 30 Ocak 2020'de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) salgını Uluslararası Önemi Haiz Halk Sağlığı Acil Durumu (PHEIC) olarak ilan etti. Daha sonra 11 Mart'ta 113 ülkeye yayıldığı için pandemi ilan edildi. 31 Mart 2020 itibariyle, birkaç ülke dışında neredeyse tüm ülkeler ve bir milyondan fazla insan etkilenmişti. Ölüm oranı açısından, SARS-CoV-2 vaka ölüm oranı %3.44, MERS-CoV (%34.4) ve SARS-CoV'dan (%9.19) daha düşük olmasına rağmen, etkilenen mutlak sayılar daha fazla oldu.

Covid-19 Sınırlama Önlemleri

SARS-CoV-2'nin yayılmasına ilişkin istatistiksel modeller, popülasyondaki sürü bağışıklığının olmaması ve virüsün son derece bulaşıcı doğası nedeniyle, güçlü sınırlama önlemleri zamanında alınmadığı takdirde nüfusun %40-70'inin enfekte olabileceğini öne sürdü. (Anderson R.M, 2020) Farklı salgın ve pandemilerle ilgili geçmiş deneyimlere ve mevcut SARS-CoV-2 anlayışına dayanarak DSÖ, alkol bazlı el dezenfektanı veya sabun ve su ile sık sık el yıkamayı, gözlere, buruna ve ağza dokunmaktan kaçınılmasını ve solunum hijyeni uygulamayı önerdi. DSÖ herkes tarafından kullanılmasını önermese de yüz maskelerinin herkes tarafından kullanılması hala tartışmalıdır?

KoronaVirüs

Koronavirüs farklı yüzeylerde uzun süre hayatta kalabiliyor bunlar; plastik (72 saat), paslanmaz çelik (48 saat), karton (24 saat) ve bakır (4 saat). Temas yoluyla yayılmaya gelince, virüs %70 izopropil alkol, %0,5 hidrojen peroksit veya %0,1 sodyum hipoklorit ile yüzey dezenfeksiyonu ile etkin bir şekilde inaktive edilebilir. (van Doremalen N, 2020) Bu nedenle, sağlık tesislerinde ve halka açık yerlerde dezenfeksiyon solüsyonları ile kapsamlı temizlik garanti edilir. Sağlık tesislerine, üç katmanlı maskeli veya N95 maskeli kişisel koruyucu ekipman kullanmaları ve ekipmanın uygun şekilde atılması konusunda personeli eğitmeleri tavsiye edildi. Aerosol oluşturan prosedürler sırasında solunum önlemleri de önerildi. Ateşi, öksürüğü ve nefes almada güçlük çeken herkesin tıbbi yardım alması tavsiye edilirken.  Hem bireysel hem de topluluk düzeyinde sosyal mesafe (en az bir metre) öneridi.

Virüsün Etkisini Azaltma

Topluluk düzeyinde, enfeksiyon yayılmasını azaltmak için en önemli önlemler vaka tespiti, izolasyon ve pozitif vakaların temaslı takibine ve ardından maruz kalanlar için karantinaya dayanır. Diğer stratejiler arasında okullar, kütüphaneler, ibadethaneler, alışveriş merkezleri ve sinemalar gibi toplu toplanma yerlerinin kapatılması ve spor, kutlama ve toplantı gibi tüm sosyal etkinliklerin askıya alınması yer alıyor. Havaalanlarında, tren istasyonlarında ve otobüs istasyonlarında da sıcaklık taraması başlatıldı. Ana topluluk binalarının (hastaneler, bankalar veya mahkemeler gibi) girişinde sıcaklık taramasına başlanıldı. Enfeksiyon oranının daha kötü olduğu ülkelerde, seyahat yasakları, hem iç hem de denizaşırı uçuşların azaltılması veya durdurulması ve sınırların kapatılması gibi daha kısıtlayıcı önlemler uygulamaya konuldu; sokağa çıkma yasağı ve sokağa çıkma yasağı da uygulandı ve hala uygulanmaya devam etmektedir.

COVID-19'un Küresel Etkisi

COVID-19'un etkisi insan enfeksiyonu ve ölümüyle sınırlı olmadığı için, sosyal ayrımcılık gibi diğer ilgili konular ele alınmalıdır. Örneğin, sağlık çalışanlarına giderek toplumda virüsü yayabilecek biri olarak bakılıyor. Ayrıca, Asya kökenli Amerikalılar, ABD Başkanı'nın "Suçlanacak Çin" olarak incitici ve yanıltıcı yorumlar yapması ve COVID-19'u "Çin virüsü" olarak adlandırmasından sonra artan sayıda şiddet ve nefret olayları yaşıyor.

COVID'in etkisi aynı zamanda eğlence, turizm, restoranlar ve seyahat endüstrisi gibi sektörleri de etkiliyor ve muazzam bir iş kaybı artışı yaşanıyor. (Shah SGS, 2020) Bozulan tedarik zinciri ve düşen hisse senedi piyasaları, bu sosyal değişikliklerin nihai sonuçlarıdır ve dolayısıyla küresel ekonomiyi vurur. Son olarak, panik bozukluğu, anksiyete, depresyon ve diğer psikososyal sorunların daha yüksek oranda görüldüğü bildirilmiştir. (Qiu J, Shen B, 2020)

Covid-19 Sonuç

COVID-19 dünya çapında bir halk sağlığı tehdidi olarak ortaya çıktı. 1986'da Bovine Spongiform Encephalitis, 1997'de Kuş gribi, 2002'de SARS, 2009'da Domuz Gribi ve 2014'te Ebola dahil olmak üzere daha önceki salgın bulaşıcı hastalık salgınları listesine eklenir. Tüm bu salgınlar bize yaşadığımızı hatırlatıyor. Hayatta kalmak ve gelişmek için hayvan, sosyal yaşam ve çevre arasındaki ilişkiye saygı duymanın gerekli olduğu bir habitatta. Hızlı kentleşme ve ormanlık alanlara girmemiz, insanlarla vahşi yaşam arasında yeni bir arayüz oluşturdu; ve insanları genellikle egzotik vahşi yaşamın tüketimini içeren tanıdık olmayan organizmalara maruz bıraktı. BM Çevre Şefi Inger Anderson'ın belirttiği gibi, “Vahşi alanda devam eden erozyonumuz bizi rahatsız edici bir şekilde hayvan ve bitkilere yaklaştırdı.

Tıp, veterinerlik, çevre sağlığı ve sosyal bilimler gibi birçok disiplinden profesyonelleri içeren disiplinler arası OneHealth yaklaşımı, yeni bulaşıcı salgınları sınırlamak için savunulmuştur. Küresel deneyim, küresel topluluğa onaylanmış bir tedavi veya aşı bulunana kadar enfeksiyonu kontrol altında tutmak için sınırlama önlemlerinin ve agresif sözleşme izlemenin zorunlu olduğunu öğretiyor. Ayrıca, hastalığın ekonomik yükünü en aza indirmeli ve orantılı ve zamanında yanıt vermek için hastalık mekanizmalarının, sağlık sorunlarının, hastalığın ortaya çıkışının ve yeniden ortaya çıkışının anlaşılmasını geliştirmelidirler. Bu, COVID-19 salgınlarından edindiğimiz deneyimlere dayanarak gelecekteki pandemileri tespit etmeye, önlemeye ve bunlarla mücadele etmeye yardımcı olacaktır. OneHealth işbirliklerinin küresel ölçekte uygulanması ve geliştirilmesi, ortaya çıkan virüs tehdidinin azaltılmasında kritik öneme sahiptir. (Kelly TR, 2016)